18 Οκτ “Μαρτάκια” & “Χελιδονίσματα” στο 23ο Δημοτικό Νίκαιας
Τη Δευτέρα 4 Μαρτίου τα παιδιά του σχολείου μας ήρθαν σε επαφή με έθιμα σχετικά με τον ερχομό της άνοιξης. Ο Σύλλογος Γονέων φρόντισε και ετοίμασε τα γνωστά “Μαρτάκια”, αυτοσχέδια βραχιόλια από άσπρη και κόκκινη κλωστή, δόθηκαν στους μαθητές. Τα βραχιόλια αυτά, που είναι έθιμο που παρατηρείται σε όλα τα Βαλκάνια, θεωρήθηκε ότι μας προστατεύουν από τον ανοιξιάτικο ήλιο. Όταν φτάσει ο Μάης, τα τοποθετούμε σε κάποιο κλαδί, ώστε να αξιοποιηθεί από τα χελιδόνια που θα φτιάξουν τις φωλιές τους. Αυτό πίστευαν ότι θα φέρει καρποφορία στο δέντρο.
Οι γονείς ετοίμασαν και από ένα ομοίωμα χελιδονιού για το κάθε παιδί. Για το έθιμο της “Χελιδόνας” πληροφορούμαστε από την κ. Κωνσταντίνα Βήχου δασκάλα χορού του τμήματος ενηλίκων στο σχολείο μας και ειδικής ερευνήτριας σε θέματα λαογραφίας.
“ΧΕΛΙΔΟΝΑ ΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠ’ ΤΗ ΜΑΥΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ…»
Τα «ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ» είναι ένα ετήσιο αναβλαστικό έθιμο που λαμβάνει χώρα κάθε Μάρτιο, τον πρώτο μήνα της άνοιξης. Σκοπός όλων των αναβλαστικών εθίμων, όπως «Η Περπερούνα», «Η Πρωταπριλιά», «Η Πρωτομαγιά» είναι να υποβοηθήσουν τη Γαία να βλαστήσει, να ανθοφορήσει, να φέρει καρπούς με μεγαλύτερη ευκολία.
Σε διάφορα μέρη της Ελλάδος, οι κάτοικοι έχουν σκαρφιστεί διάφορα έθιμα για να διώξουν το κρύο και τον χιονιά και να υποδεχτούν την βλάστηση της γης. Στην Τρίπολη παραμονή της 1ης Μαρτίου οι κάτοικοι διώχνουν τον χειμώνα βάζοντας έναν ηλικιωμένο άνθρωπο να υποδυθεί τον Φεβρουάριο καβάλα σε έναν γάιδαρο και παιδάκια που τον ακολουθούν να φωνάζουν: “Όξω κουτσοφλέβαρε, να’ ρθει ο Μάρτης με χαρά και με πολλά λουλούδια», ενώ στην Θράκη οι γυναίκες σπάνε κεραμικά σκεύη στην αυλή τους λέγοντας χαρακτηριστικά: « Όξω ψύλλοι και κοριοί, μέσα ‘ γειά, μέσα χαρά, έμπα καλόχρονε, έβγα κακόχρονε!» Στην Αιανή Κοζάνης και στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, όπως: Κρήτη, Σάμο, Χάλκη, Ρουμλούκι, Ρόδο κτλ τραγουδάνε ειδικά καλαντίσματα «ΤΑ ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ» κρατώντας στα χέρια αυτοσχέδια ξύλινα ομοιώματα χελιδονιών με ειδικό μηχανισμό με κορδόνι στη μέση για να περιστρέφεται η ΧΕΛΙΔΟΝΑ καθώς τραγουδούν τα παιδιά :
“Xελιδόνα έρχεται απ’ τη Mαύρη θάλασσα
θάλασσα ν απέρασε έκατσε και λάλησε.
Mώρ’ καλή νοικοκυρά σέβα, έβγα στο κελάρι
φέρε αυγά σαρακοστιά και σκοινιά πεντηκοστά
για να δέσομε το Mάρτη και το τσιλιμπουρδάκι
κι αν δεν έχετε αυγά παίρνομε την κλωσσαριά
να γεννάει, να κλωσάει και να σέρνει τα πουλιά.”
To τραγούδι της ΧΕΛΙΔΟΝΑΣ είναι αρχαιότατο και στην πρωτότυπή του μορφή όπως διασώζεται από τον Αθηναίο περί το 200μ.Χ. έχει μεγάλες ομοιότητες στον στίχο με τα σημερινά χελιδονίσματα:
«Ήλθε, ήλθε χελιδών (Ήρθε, ήρθ” η χελιδόνα)
καλάς ώρας άγουσα καλούς ενιαυτούς (φέρνοντας καλοκαιριά και καλή χρονιά)
επί γαστέρι λευκά, επί νώτα μέλαινα (στην κοιλιά της άσπρη και στη ράχη μαύρη)
Παλάθαν συ προκύκλει εκ πίονος οίκου (Πέταξε μας μια αρμαθιά απ” το πλούσιο σπίτι σου)
οίνου τε δέπαστρον, τυρών τε κάνιστρον (και μια κούπα με κρασί και πανέρι με τυρί)
και Πυρών α χελιδών και λεκιθίταν (και σταράκι η χελιδόνα και τσουρέκι)
Ουκ απωθείται. Πότερ” απίωμες ή λαβώμεθα; (Δεν περιφρονεί. Τι θα γίνει; Φεύγουμε ή παίρνουμε;)
Ει μεν τι δώσεις ει δε μη, ουκ εάσομες (Αν μας δώσεις κατιτίς, ειδαλλιώς δε φεύγουμε)
Ή ταν θύραν φέρομες ή θυπερθυρον (ή την πόρτα παίρνουμε ή τ” ανώφλι της)
Ή ταν γυναίκα ταν έσω καθημέναν (ή την κυρά που μέσα κάθεται)
μικρά μεν εστί, ραδίως νιν οίσομες (μικρή είναι κι εύκολα την παίρνουμε)
Αν δη φέρης ρι, μέγα δη τι φέρεις (κι αν μας δώσεις κατιτίς κοίτα να “ν” της προκοπής)
Άνοιγ”, άνοιγε ταν θύραν χελιδόνι (Άνοιγε, άνοιγε την πόρτα στη χελιδόνα)
Ου γαρ γέροντες εσμέν, αλλά παιδιά (Γέροντες δεν είμαστε, είμαστε παιδιά)