12 Απρ Ορθόδοξη ερμηνεία της εικόνας της Σταύρωσης
Η σταύρωση ως τρόπος θανατικής εκτέλεσης, ήταν από τα πανάρχαια χρόνια γνωστή σε πολλούς τους λαούς. Θεωρούταν ο πιο ντροπιαστικός και επώδυνος τρόπος εκτέλεσης, γι΄ αυτό με τον τρόπο αυτό καταδίκαζαν μόνο όσους είχαν κάνει τα πιο σοβαρά εγκλήματα. Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας απαγορευόταν Ρωμαίος πολίτης να καταδικαστεί σε σταυρικό θάνατο. Αυτή τη μοίρα την είχαν πολίτες των κατακτημένων περιοχών και κυρίως οι σκλάβοι όταν προσπαθούσαν να κερδίσουν την ελευθερία τους. Ο καταδικασμένος, μετέφερε στους ώμους του την οριζόντια δοκό και μετά από μια δύσκολη πορεία, με προπηλακισμούς και χτυπήματα από τον όχλο, έφτανε στον τόπο της εκτέλεσης, όπου το κάθετο δοκάρι ήταν μπηγμένο από πριν στο έδαφος. Στην συνέχεια κάρφωναν τα πόδια στο κάθετο δοκάρι και τα χέρια στο οριζόντιο και τον ανύψωναν. Ο θάνατος ήταν αργός και βασανιστικός, σε κάποιες περιπτώσεις μετά από αρκετές ημέρες.
Η Σταύρωση του Χριστού είναι γεγονός κεντρικής σημασίας για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Η ορθόδοξη αγιογραφία όμως, όπως έχουμε ξαναγράψει, σκοπό της δεν έχει να αποτυπώσει φωτογραφικά το περιστατικό. Είναι το “βιβλίο των αγραμμάτων” που τις προηγούμενες εποχές ήταν η μεγάλη πλειονότητα. Χωρίς να καταργεί την ιστορική αλήθεια των γεγονότων προβάλλει την θεολογική αλήθεια μέσα από συμβολισμούς και μηνύματα που καμιά φορά μας διαφεύγουν όπως κοιτούμε την ορθόδοξη εικόνα. Μερικά από αυτά θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε στο παρακάτω κείμενο.
Στην εικόνα της Σταύρωσης που βλέπουμε το κεντρικό πρόσωπο είναι αυτό του Χριστού γι’ αυτό και είναι μεγεθυμένος σε σχέση με τα υπόλοιπα πρόσωπα. Ο Χριστός με τον Σταυρό ενώνει τον κόσμο με τα ουράνια (κάθετο δοκάρι) ενώ με τα ανοιχτά του χέρια αγκαλιάζει όλη την ανθρωπότητα (οριζόντιο δοκάρι).
Ο Σταυρός είναι στον άγονο και πετρώδη λόφο του Γολγοθά, που ονομάζεται και «κρανίου τόπος», γιατί ήταν ο τόπος των εκτελέσεων. Μέσα όμως σε αυτόν τον άγριο τόπο σαν να φυτρώνει ένα νέο δέντρο. Ο Σταυρός, που θα δώσει νέα ζωή στην ανθρωπότητα. Στο κάτω μέρος του λόφου ζωγραφίζεται ένα μικρό σπήλαιο με ένα κρανίο. Το κρανίο αυτό σύμφωνα με την ορθόδοξη ερμηνεία της εικόνας, είναι του Αδάμ. Το αίμα του Χριστού που κυλάει πάνω του συμβολικά ξεπλένει, καθαρίζει το λάθος του Αδάμ (την αμαρτία του ανθρώπου γενικότερα). Έτσι ο Χριστός γίνεται ο νέος Αδάμ που φέρνει στον κόσμο όχι τον θάνατο και την αμαρτία, όπως έκανε ο παλιός Αδάμ, αλλά την νέα ζωή.
Στα δεξιά του Χριστού η μητέρα του, η Παναγία. Μαζί της εικονογραφείται και μια ομάδα γενναίων γυναικών, που, όταν οι άνδρες μαθητές κρύβονται και αρνούνται τη σχέση τους με τον Χριστό, βρίσκουν το θάρρος να είναι δίπλα του. Η Παναγία είναι λυπημένη, αλλά όχι απελπισμένη. Δεν κλαίει γιατί σύμφωνα με τη θεολογία ξέρει ότι πάνω στον Σταυρό είναι ο γιος της αλλά και ο Θεός που θα νικήσει τελικά τον θάνατο.
Στα αριστερά, ο ευαγγελιστής Ιωάννης και ο εκατόνταρχος Λογγίνος. Με αυτό τον τρόπο συμβολικά δίπλα στον Σταυρωμένο στέκεται ολόκληρη η ανθρωπότητα που πίστεψε στον Χριστό, ο Ιωάννης εκπροσωπώντας τους Ιουδαίους και ο Ρωμαίος εκπροσωπώντας τα υπόλοιπα έθνη. Πράγματι ο εκατόνταρχος όταν είδε τον σεισμό μετά τον θάνατο του Χριστού έγινε ο πρώτος από τους ειδωλολάτρες που πίστεψε και φώναξε ότι «αληθινά αυτός είναι γιος του Θεού». Στη συνέχεια της ζωής του έγινε χριστιανός και αργότερα βρήκε μαρτυρικό θάνατο. Έτσι στην εικόνα ο Ρωμαίος στρατιωτικός που πρωτοστατεί στην εκτέλεση του Χριστού έχει φωτοστέφανο.
Στο βάθος ζωγραφίζονται τα τείχη της Ιερουσαλήμ για να συμβολίσουν ότι ο Χριστός βγήκε έξω από την ιερή πόλη των Ιουδαίων. Φανερώνει λοιπόν ότι είναι ο Σωτήρας όχι ενός μόνο λαού, του Εβραϊκού, αλλά όλων των εθνών.
Από τη δεξιά πλευρά του Χριστού βγαίνει αίμα και νερό. Το χτύπημα δόθηκε από τους Ρωμαίους στρατιώτες για να πιστοποιηθεί ο θάνατος του Χριστού. εμάς όμως φέρνει στον νου το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και σε πολλές εικόνες άγγελος με δισκοπότηρο το συλλέγει.
Ο ορθόδοξος αγιογράφος, δεν ζωγραφίζει το Χριστό στην ανθρώπινη φύση του απομονωμένη. Δεν ξεχνά την Θεότητά του. Ως άνθρωπος πάσχει πραγματικά και πεθαίνει, αλλά η θεότητα μένει αθάνατη. Το Σώμα του δεν γνώρισε τη φθορά, δηλαδή τη σήψη και δε ζωγραφίζεται εξαθλιωμένο. Γι’ αυτό δεν παρουσιάζεται ρεαλιστικά, αλλά ως ο Κύριος της ζωής σε πλήρη δόξα. Παρότι είναι νεκρός, στηρίζεται ήσυχα στα πόδια του και έχει ελαφρά γερμένο το κεφάλι του σαν να κοιμάται. Τα χέρια του, εκτείνονται απαλά στο σταυρό και οι παλάμες του, είναι ανοιχτές. Προσκαλεί στην αγκαλιά του τους ανθρώπους όλων των εποχών. Μακάρι να αποδεχτούμε το κάλεσμά Του….
Καλή Ανάσταση!!!